Dolomity. Trekkingi i łatwe ferraty

Jeżeli chcecie spędzić urlop w Alpach, wybierzcie trekking w Dolomitach. Dolomity stanowią fragment Alp, a dokładniej są częścią Południowych Alp Wschodnich. Ich nazwa jest ściśle związana z budową geologiczną i pochodzi od nazwiska odkrywcy, geologa Déodata Dolomieu, który badając te góry, wyodrębnił i opisał minerał, nazwany później od jego nazwiska dolomitem.

Są zatem Dolomity dużą grupą górską, którą wyróżnia bardzo skomplikowana budowa geologiczna i niezwykle bogata rzeźba terenu, strome ściany, wybitne baszty i galerie, okapy, głębokie wąwozy, pokryte bujną roślinnością wapieniolubną i wszędobylską.

Dolomity otoczone są wielkimi dolinami: od zachodu dolina Adygi ( Etschtal ) i Isarco ( Eisack ), od północy Val Pusteria (Pustertal), wschodnią granicę stanowią doliny Val di Sesto, Val Padola i dolina Piawy (Piave), ku południowi opadają na równiny Friuli i Wenecji Euganejskiej. Czasami w ich obszar włącza się tzw. Dolomity Zapiawańskie – na wschód od doliny Piawy (ta część to Alpy Karnickie) a także grupę Brenta ( na zachód od Adygi) i przedgórze od strony Półwyspu Apenińskiego. Dolomity nie są jednolitym pasmem. Tworzą wiele podgrup górskich, wydzielonych przez otaczające je, mniejsze doliny. Każda z tych podgrup to świetne miejsce na wymagający trekking górski, wycieczki na ferraty czy lekki trekking dla początkujących. Najbardziej na zachodzie rozciągają się Dolomity Brenta i rozległa Val di Sole. Nie będę teraz zajmowała się tą grupą, gdyż opisałam ją w oddzielnym artykule. Ze względu na rozległość tematu pominę niektóre grupy i opiszę te, w których Apter organizuje trekkingi w Dolomitach.

Dolomity – odrobina historii

Dolomity zajmują Południowy Tyrol – historyczno-geograficzną krainę, od wieków zależną od Bawarii i Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Położone są na obszarze dwóch regionów Trydent- Górna Adyga i Wenecja Euganejska. Ich historia jest niezwykle skomplikowana. W starożytności, już ok IV wieku p.n.e., region Dolomitów zamieszkiwali Retowie. Pochodzenie tej ludności nie jest jasne. Niektórzy uważają, że Retowie to lud celtycki. Inni badacze twierdzą, że był to autochtoniczny, nie-indoeuropejski lud, być może spokrewniony z Etruskami, którzy po podbiciu Etrurii przez Rzymian, często wycofywali się na górzyste tereny Alp. W I wieku p.n.e. również Alpy stały się terenem rzymskiej ekspansji. Rzymianie podbili Retów i wprowadzili na ich ziemiach własny porządek. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego, przez wieki przetaczały się tędy różne ludy germańskie. Alpejskie doliny w Dolomitach opanowywali Ostrogoci i Longobardowie, w kolejnych wiekach panowali tutaj frankijscy Karolingowie. Teren ten ostatecznie wszedł w skład Cesarstwa Zachodniorzymskiego i ulegał, przez kolejne stulecia, stopniowej germanizacji.

Warto pamiętać, że do połowy XIX wieku nie istniało państwo włoskie. Na Półwyspie Apenińskim były drobne księstwa lub królestwa podporządkowane papieżowi lub cesarzowi. Zjednoczenie Włoch nastąpiło dopiero w 1861 roku a księstwa z pogranicza, podległe Habsburgom, dołączyły do Zjednoczonych Włoch później. Sprawa granic pomiędzy Austrią a Włochami toczyła się aż do II poł. XX wieku. Z tego między innymi powodu przez Dolomity przetaczały się liczne wojska, miały miejsce liczne bitwy a same góry aż do dzisiaj noszą ślady działań zbrojnych.

Dzisiejsi mieszkańcy Dolomitów to: Ladynowie mówiący retoromańskim językiem ladyńskim – autochtoniczna ludność, wywodząca się od starożytnych Retów, niemieckojęzyczna ludność pochodząca z Tyrolu i Włosi. W zależności od doliny, przeważająca liczba przedstawicieli danej narodowości wyznacza wpływy na kulturę, język i obyczaje w danym miejscu. Są zatem Dolomity bardzo różnorodne pod każdym względem (etnograficznym, historycznym, krajobrazowym…).

Trekking w Dolomitach Wschodnich

Trekking w Dolomitach Wschodnich obejmuje Dolomity Ampezzańskie (najwyższy szczyt Antelao 3263 m n.p.m.) oraz Dolomity Sesto. Góry te położone są na terenie regionu Wenecja Euganejska, prowincja Belluno. Rozsiadły się wybitnymi masywami wokół miasta Cortina d’Ampezzo. Są to: Gruppo delle Tofane, Gruppo del Cristallo, Gruppo del Sorapis, Gruppo Nuvolau, Pomagagnon, Croda da Lago, Marmarole, Antelao i Pelmo oraz Dolomiti di Sesto. Dla osób realizujących trekkingi w Dolomitach, Cortina d’Ampezzo to bardzo dogodne miejsce noclegowe. Cortina uważana jest za stolicę całych Dolomitów, a mnie zawsze kojarzy się z paniami w futrach z norek, które w zimowe popołudnia, po nartach, spacerują w tym drogim kurorcie ( zawsze marzyłam o takim futrze – ale najpierw nie było mnie stać, a teraz mi nie wypada…) Przyroda Dolomitów jest tak cenna, że utworzono tutaj Regionalny Park Natury Dolomitów Ampezzo a góry wpisano na Listę UNESCO.

Tre Cime di Lavaredo – symbol Dolomitów

Tre Cime di Lavaredo – trzy wieże w Dolomitach Sesto: Cima Ovest, Cima Grande ( 3003 m ), Cima Piccola. Cima Ovest słynie z okapu – największego w całych Alpach. Okap ten jest odsunięty ok. 40m od podstawy ściany i stanowi wyzwanie dla wspinaczy. Tre Cime di Lavaredo to symbol Dolomitów. Wizerunek wież zamieszczany jest na pocztówkach, reklamówkach, albumach. Na szczyty Tre Cime prowadzą tylko drogi wspinaczkowe, ale szlaki turystyczne pozwalają na obejście całego masywu.

Trekking wokół Tre Cime di Lavaredo to łatwa, wygodna wycieczka alpejska dla początkujących. Rozpoczyna się zwykle na parkingu, nieopodal Rifugio Auronzo (2330 m n.p.m). Na przełęcz pod Tre Cime prowadzi wygodna droga, a potem ścieżka. Pod Tre Cime, na przełęczy Forcella di Lavaredo, zawsze zatrzymują się tłumy turystów, aby zrobić zdjęcie z symbolem Dolomitów w tle.

Z przełęczy Forcella di Lavaredo idziemy do Rifugio Locatelli – S. Innerkofler (2405 m n.p.m.). Szlak trawersuje masyw Monte Paterno ( 2744 m n.p.m.).

W rejonie Tre Cime di Lavaredo usytuowane są przyjazne turystom schroniska: Rifugio Auronzo, Rifugio Lavaredo, Rifugio Locatelli. W Rifugio Locatelli zatrzymujemy się na odpoczynek. Tutaj niektórzy odłączają się – czeka ich łatwa ferrata Innerkofler i szczyt Monte Paterno. Ci, dla których ważny jest lekki trekking, podążają na przełęcz Forcellina, do malowniczych jezior przy Langalm – Malga. Stąd już blisko na Forcella Col di Mezzo i do Rifugio Auronzo. Interesującym wariantem jest również zejście od Rifugio Locatelli nad malownicze Lago dei Piani i dalej doliną Val Viscalina do miejscowości Moos po drugiej stronie grupy Tre Cime di Lavaredo.

Lagazuoi (2835 m n.p.m.) – szczyt w grupie Tofany

Trekking na Lagazuoi rozpoczynamy na przełęczy Folzarego (2107 m n.p.m.). Można tu dojechać samochodem. Lagazuoi to miejsce szczególnie związane z historią I wojny światowej. Tutaj przebiegała linia frontu i walki pomiędzy włoskimi i austriackimi żołnierzami.

Na potrzeby wojska we wnętrzu góry Lagazuoi wydrążono tunele z wnękami okiennymi. Żołnierze mogli przemieszczać się tymi tunelami, mogli też obserwować okolice i prowadzić ostrzał. Tunele we wnętrzu góry są udostępnione dla turystów. Można nimi wspiąć się aż do Rifugio Lagazuoi w pobliżu szczytu.

Z łatwo dostępnego, niższego wierzchołka Lagazuoi (2778 m n.p.m.), roztacza się panorama. Widać szczyty Monte Pelmo, Antelao, Tofane, Piz Boe, Marmolada, Civetta i masyw Sella.

Sorapis, Marmarole i Antelao

Sorapis i Marmarole to dwie grupy górskie, wciśnięte pomiędzy dolinę potoku Boite i doliny Val d’Ansiei, ograniczone doliną rzeki Piawa. Od południa przylega do nich masyw Monte Antelao (3264 m n.p.m.) – to najwyższy szczyt Dolomitów Wschodnich. U podnóża położona jest Cortina d’Ampezzo – doskonałe miejsce na bazę wypadową w Dolomity Sorapis i Marmarole.

Dzisiejszy trekking to łatwa wycieczka w Dolomity. Zaczynamy w Val d’Ansiei, w Rifugio Tre Sorelle. Szlak prowadzi doliną Val di San Vito do Rifugio San Marco. Dolina wcina się pomiędzy Gruppo del Sorapis a Gruppo delle Marmarole. Najwyższy punkt osiągamy na przełęczy Forcella Grande (2255 m n.p.m.). Stąd już tylko zejście do Rifugio San Marco (1823 m n.p.m.) i położonej nieco niżej miejscowości San Vito di Cadore. Nasz trekking pozwala na podziwianie panoram. Widzimy najwyższe szczyty Sorapis (Punta Sorapis 3205 m n.p.m., Croda Marcora 3154 m n.p.m. i Tre Sorelle 3005 m n.p.m.). Tuż ponad San Vito di Cadore góruje Monte Antelao (3264 m n.p.m.) a z drugiej strony doliny Boite charakterystyczny szczyt Monte Pelmo (3168 m n.p.m.). Trasa trekkingu tego dnia prowadzi fragmentem słynnej Alta Via Dolomiti.

W kolejnym dniu imprezy Trekking w Dolomitach Wschodnich wybieramy się jeszcze raz w Gruppo del Sorapis. Tym razem celem wycieczki jest jedno z najpiękniejszych jezior w Dolomitach – Lago del Sorapis. Tuż przy jeziorze zlokalizowane jest Rifugio Vandelli del Sorapis. Tutaj, amatorzy wędrówek typu spacer w Alpach, mogą zakończyć wędrówkę. Rifugio oferuje przysmaki kuchni regionalnej i europejskiej. Smakujemy w tyrolskich sznyclach, włoskim makaronie i ladyńskiej polencie, popijamy cappuccino z tiramisu lub bianco z mineralną… Grupy górskie Dolomity Sorapis, Marmarole i Antelao leżą na terenie prowincji Belluno – Wenecja Euganejska. Wpisane są na listę UNESCO.

Tofany, trekking turystyczny i via ferraty

W kolejnym dniu imprezy „Trekking w Dolomitach Wschodnich” czeka nas skalna przygoda. Tofany to najbardziej majestatyczna grupa górska w Dolomitach Ampezzańskich. Trzy główne szczyty przekraczają wysokość 3000 m n.p.m. Są to Tofana di Rozes (3225 nm n.p.m.), Tofana di Mezzo (3224 m n.p.m.) i Tofana di Dentro ( 3238 m n.p.m.). Słyną z dróg typu via ferrata.

Rankiem udajemy się drogą z Cortiny d’Ampezzo do parkingu przy Baita Pie Tofana (1675 m n.p.m.). Szlakiem turystycznym wspinamy się do Rifugio Camillo Giussani ( 2561 m n.p.m.). Schronisko położone jest pomiędzy szczytami Tofana di Mezo i Tofana di Rozes, na wąskiej przełęczy Forcella Fontana Negra. Część grupy udaje się na jedną z najpiękniejszych w Dolomitach ferrat – via ferratę Giovanni Lipella i dalej na szczyt Tafana di Rozes (3225 m n.p.m.). Pozostali schodzą przez Val Travenanzes na Passo Folzarego (2105 m n.p.m.). Tofany leżą na terenie prowincji Belluno ( region Wenecja Euganejska). Masyw wpisany jest na Listę UNESCO.

Via Ferrata w Gruppo del Cristallo

Gruppo del Cristallo to kolejny masyw w otoczeniu miasta Cortina d’Ampezzo. Najwyższym szczytem jest Monte Cristallo (3221 m n.p.m.). Wędrówkę zwykle w rejonie Passo Tre Croci (1805 m n.p.m.). Przełęcz ta jest również początkiem szlaków w grupę Sorapis i miejscem przystanku na trasie z Cortiny d’Ampezzo do kurortu Misurina.

Przed nami panorama masywu Dolomity Sesto. My podążamy w kierunku Cristallo. Czeka na nas jedna z najpiękniejszych i najsłynniejszych ferrat w Dolomitach – ferrata Ivano Dibona. Przejście słynie z wiszącego 27-metrowego mostu – Ponte Cristallo. Tutaj kręcono sceny do filmu „Na krawędzi”. Uczestnicy przejścia przez chwilę czują się jak agent James Bond. Farrata Ivano Dibona jest szlakiem historycznym. Prowadzi grzbietem Zurlon – granią główną masywu Cristallo. Powstała podczas I wojny światowej i ułatwiała żołnierzom włoskim przemieszczanie się po górach. Inne ferraty w Cristallo to ferrata Mariano Bianchi i ferrata Renato de Pol – pozostawiamy je jednak na inny trekking. Wieczorem wszyscy wracamy do hotelu, aby, popijając bianco lub rosso, dzielić się wrażeniami dnia.

Szlaki w Dolomitach na długo pozostaną w naszych opowieściach. Tych kilka grup, wpisanych na Listę UNESCO, stanie się inspiracją następnych górskich przygód.

Tekst: Anna Piątek-Morawiec, zdjęcia: A. Piątek-Morawiec, M. Urbańska, H. Musioł

Zamieszczony tekst oraz zdjęcia są naszą własnością i są chronione prawem autorskim. Nie wolno ich kopiować i rozpowszechniać bez zgody autorki.